اگر در قلمرو بلاک چین به مفهوم تمرکززدایی علاقه‌مند باشید، احتمالاً نام ضریب ناکاموتو به گوشتان خورده است. این مفهوم گرچه ممکن است در نگاه اول کمی پیچیده به‌نظر برسد، فلسفه ساده‌ای در ورای آن نهفته است.
در این مقاله از بلاگ تترلند، می‌خواهیم مفهوم ضریب ناکاموتو را بررسی کنیم و از مزیت‌ها و معایب چنین سنجه‌ای برای ارزیابی درجه تمرکززدایی بلاک چین‌ها بگوییم. پس تا پایان با ما همراه باشید.
ضریب ناکاموتو چیست؟
به‌بیان ساده، ضریب ناکاموتو سنجه یا معیاری است که درجه تمرکززدایی هر شبکه بلاک چینی را ارزیابی می‌کند. این سنجه برابر با کمینه گره‌های موردنیاز برای هر شبکه است تا بتواند بدون افتادن به ورطه تمرکزگرایی به فعالیتش ادامه دهد. بنابراین، هرچه این ضریب بلاک چین بیشتر باشد، یعنی آن شبکه از درجه تمرکززدایی بیشتری برخوردار است.
«بالاجی سرینیواسان» (Balaji Srinivasan)، معاون ارشد فنی صرافی کوین‌بیس، نخستین‌بار در سال ۲۰۱۷ مفهوم ضریب ناکاموتو را معرفی کرد. این مفهوم به‌افتخار ساتوشی ناکاموتو، بنیان‌گذار بیت کوین نام‌گذاری شده است. بااین‌حال، کاربرد این ضریب به شبکه بیت کوین محدود نمی‌شود و از آن برای اندازه‌گیری درجه تمرکززدایی هر شبکه بلاک چینی می‌توان استفاده کرد.
سرینیواسان مصرانه در پی یافتن مقیاسی کمّی برای سنجش درجه تمرکززدایی سیستم بود. او در‌ادامه توانست با تلفیق دو مفهوم اقتصادی «ضریب جینی» و «منحنی لورنز» راهکاری را برای این مسئله پیدا کند.
گفتنی است که ضریب جینی و منحنی لورنز ازجمله سنجه‌های پرکاربرد علم اقتصاد برای ارزیابی نابرابری و توزیع غیریکنواخت درآمد در یک جامعه آماری هستند.
سرینیواسان موفق شد پای این سنجه‌های اقتصادی را به دنیای بلاک چین باز کند و با ابداع مفهوم ضریب ناکاموتو معیاری قابل‌اتکا برای اندازه‌گیری درجه تمرکززدایی در سامانه‌های بلاک چین دراختیار تحلیلگران بگذارد.
اندازه‌گیری تمرکززدایی با تحلیل زیرسیستم‌ها
در وهله نخست، این ابزار بررسی می‌کند که شبکه بلاک چینی از چند زیرسیستم تشکیل شده است. سپس تخمین می‌زند که پیش از آنکه بتوان کنترل هر زیرسیستم را در دست گرفت، موجودیت چه تعدادی از آن‌ها را باید به‌خطر انداخت. به‌بیان بهتر، توصیفگر حداقل تلاش لازم برای ایجاد اختلال در شبکه بلاک چینی است.
بنابراین، وقتی ضریب ناکاموتو بلاک چینی بیشتر باشد، یعنی ایجاد اختلال در عملکرد آن به تلاش بیشتری نیاز دارد. درمقابل، هرچه این ضریب بلاک چینی کمتر باشد، یعنی آن بلاک چین تمرکزگرایی بیشتری دارد و ایجاد اختلال در عملکرد آن مستلزم صرف تلاش کمتری است.
مزایا و معایب ضریب ناکاموتو
ضریب ناکاموتو ازجمله سنجه‌های ویژه در قلمرو بلاک چین است و در قیاس با دیگر معیارهای اندازه‌گیری، مزایا و معایب خاص خود را دارد.
مزایای ضریب ناکاموتو
شناسایی سریع‌تر بلاکچین‌های غیرمتمرکز
بزرگ‌ترین مزیت این معیار آن است که مقایسه و ارزیابی دوبه‌دوی بلاک‌چین‌ها را از منظر تمرکززدایی ساده‌تر می‌کند. وقتی این سنجه را برای چند شبکه بلاک چینی اندازه‌گیری کردید، به‌سادگی می‌توانید دریابید که کدام‌یک تمرکزگراتر است و کدام‌یک به آرمان ساتوشی ناکاموتو برای تمرکززدایی نزدیک‌تر.
تجزیهوتحلیل قابلیت‌های مختلف شبکه‌های بلاک چینی
ضریب یادشده معیار انعطاف‌پذیری است و می‌توان آن را در موقعیت‌های مختلف برای سنجش قابلیت‌های متفاوت استفاده کرد. برای مثال، با استفاده از این معبار می‌توانید بدانید که کدام شبکه بلاک چینی، توسعه غیرمتمرکز را در دستورکار قرار داده و کدام‌یک به ورطه تمرکزگرایی افتاده است.
شناسایی ریسک‌های بالقوه
ضریب ناکاموتو قرار است مشخص کند که چقدر تلاش برای ایجاد اختلال در عملکرد سامانه موردنیاز است. بنابراین، می‌توان از این شاخص برای سنجش دیگر مسائل امنیتی در حوزه رمزنگاری نیز استفاده کرد.
وقتی این ضریب بلاک چینی کمتر باشد، می‌توان دریافت که به دلایلی همچون استقرار گره‌ها در مکانی واحد، تمرکزگرایی در آن شبکه پدیدار شده است.
بهینه‌سازی تمرکززدایی در بلاک‌چین‌ها
یکی از دلایل اصلی ابداع ضریب ناکاموتو، بهینه‌سازی شاخص تمرکززدایی در شبکه‌های بلاک چینی بود. این ضریب می‌تواند میزان تأثیرگذاری به‌روزرسانی‌ها بر درجه تمرکززدایی شبکه‌های بلاک چینی را به‌سرعت محاسبه کند و دراختیار بگذارد.
بنابراین، توسعه‌دهندگان می‌توانند سناریوهای مختلف را برای تغییرات و به‌روزرسانی‌ها با استفاده از این معیار ارزیابی کنند تا ببینند کدام‌یک از آن‌ها می‌تواند تمرکززدایی بلاک چین را افزایش دهد و کدام‌یک به تمرکزگرایی آن بینجامد.
معایب ضریب ناکاموتو
ضریب ناکاموتو به‌رغم برخورداری از مزیت‌های فراوان، معایبی نیز دارد که نباید از آن‌ها غافل شد.
دست‌کاری‌پذیری با داده‌های گزینشی
هنگام محاسبه ضریب ناکاموتو، مجموعه داده‌ها نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. برای مثال، وقتی می‌خواهید که درجه تمرکزگرایی مالکیت را در شبکه بلاک چینی محاسبه کنید، بررسی کیف‌پول‌های حاوی کمینه مقدار رمزارز می‌تواند کمی فریبنده باشد و بلاک چین را فراتر از آنچه هست، غیرمتمرکز نشان دهد.
حال آنکه اگر به کیف‌پول‌های حاوی دست‌کم ۵۰۰ واحد رمزارز نگاه کنید، احتمالاً با نتیجه متفاوتی روبه‌رو شوید و ببینید که شبکه بسیار هم متمرکز است.
محاسبات آماری پیچیده
ضریب ناکاموتو را نمی‌توان به‌سادگی و با چند عمل ساده ضرب و تقسیم محاسبه کرد. علاوه‌براین، هیچ فرمول ساده و واحدی برای محاسبه این شاخص وجود ندارد.
جمع‌بندی
ضریب ناکاموتو می‌تواند بسیار مفید و راهگشا باشد؛ اما مشروط بر اینکه داده‌های استفاده‌شده در محاسبه آن با دقت حلاجی شود. با استفاده از این شاخص می‌توان زیرسیستم‌های هر سامانه بلاک چینی را تجزیهوتحلیل و هریک را براساس درجه تمرکززدایی آن رتبه‌بندی کرد.
درمجموع می‌توان گفت که ضریب ناکاموتو ازجمله ابزارهای کاربردی برای اندازه‌گیری درجه تمرکززدایی در شبکه‌های بلاک چینی است.
