پول چیست؟ معرفی انواع پول و ویژگی‌های آن
در پاسخ به پرسش پول چیست؟ باید بگوییم که وسیله‌ای برای مبادله است که نزد عموم مردم ارزش خاصی دارد.
بعضی‌ها آن را چرک کف دست می‌دانند؛ اما برخی دیگر هم معتقدند که بدون آن زندگی‌کردن ممکن نیست. در عین حال، همه ما در طول شبانه‌روز دائماً با آن سروکار داریم. بله، صحبت از پول است. شاید کمتر فرصت کرده باشید به این سوال فکر کنید که واقعاً پول چیست و از کجا وارد زندگی ما شده است؟ آیا می‌دانید انواع پول را می‌توان در چند دسته طبقه‌بندی کرد؟ در این مطلب از بلاگ تترلند، قصد داریم به پرسش‌های بنیادین از تعریف پول گرفته تا انواع آن پاسخ دهیم.
پول چیست؟
در ساده‌ترین تعریف پول، می‌توان آن را وسیله‌ای برای مبادله دانست که نزد عموم مردم با ارزش خاصی شناخته می‌شود. اقتصاد در هر کشور مبتنی‌بر پول ملی آن استوار است. تمام مبادلات مالی با پول انجام می‌شود. تا پیش‌از ابداع پول به‌شکل امروزی، مردم برای تهیه کالاها و خدمات مورد نیاز خود از روش مبادله کالا با کالا استفاده می‌کردند.
بدیهی است که این شکل مبادله امکان تقسیم و قابلیت انتقال را در دادوستدها فراهم نمی‌کند. ابداع پول این دو مشکل مهم را برطرف کرد. پول این امکان را فراهم می‌کند که هر کالا یا خدمت به‌راحتی ارزش‌گذاری شود و در نتیجه، تبادل مالی بدون مشکل صورت بگیرد.
شایان ذکر است که شکل اولیه پول در زندگی بشر، پول کالا (Commodity Money) بود. در واقع، کالای مشخصی در جامعه به‌عنوان نماد ارزش مشخص شناخته می‌شد و در نتیجه، مردم در ازای خریدوفروش کالا و خدمات، مقدار مشخصی از پول کالا را با یکدیگر تبادل می‌کردند. معمولاً پول کالا از چند ویژگی مهم برخوردار بود. برای نمونه، مورد علاقه عموم مردم جامعه بود. علاوه‌بر این، دوام طولانی داشت و به‌راحتی امکان جابه‌جایی و نگه‌داری آن فراهم بود.
مفهوم پول کالا در گذر زمان دست‌خوش تغییرات زیادی شد. اگر روزگاری پوست حیوانات نمادی از پول کالا به‌شمار می‌رفت، پس‌از مدتی طلا تبدیل به نماد جهانی پول کالا شد. سلطه طلا بر مبادلات مالی دنیا تا دهه ۱۹۷۰ همچنان پابرجا بود.
اولین واحد پول جهان
براساس تحقیقات دانشگاه کمبریج، نخستین بار چینی‌ها بودند که با ضرب سکه، کالا را با پول مبادله کردند. وقوع این رویداد به سال ۷۷۰ قبل‌از میلاد مسیح برمی‌گردد. سکه‌های ضرب‌شده چینی‌ها ترکیبی از جنس طلا و نقره بودند. همچنین، نخستین نشانه‌های چاپ پول کاغذی در سطح دنیا هم درحدود ۷۰۰ سال قبل‌از میلاد در چین کشف شده است.
منظور از پول فیات چیست؟
ویژگی های پول در طول زمان تغییرات زیادی به خود دیده است. آنچه امروز در دنیا به‌عنوان پول شناخته می‌شود، در واقع پول فیات است. ارز فیات به پشتوانه کالای فیزیکی نیازی ندارد. ارزش پول فیات براساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. درضمن، پذیرش پول فیات در بین عموم مردم نقش بسزایی در ارزش آن ایفا می‌کند.
کمیاب‌بودن منابع طلا، موجب شد که کشورهای در حال پیشرفت اقتصادی، سیستم چاپ پول با پشتوانه طلا را متوقف کنند؛ چراکه امکان تأمین پول به‌میزان کافی در این روش برای کشورها وجود نداشت. این سیستم مالی که در دنیا با عنوان برتون وودز شناخته می‌شد، در دهه ۱۹۷۰ برای همیشه فروپاشید.
به نقل از Investopedia، درحال‌حاضر، میزان عرضه و تقاضای ارزها در دنیا معیار تعیین‌کننده ارزش پول‌های فیات در مقایسه با یکدیگر است. علاوه‌بر آن، وضعیت اقتصادی کشورها مانند میزان تولید ناخالص داخلی نقش بسزایی در قدرتمندشدن ارز رایج آن برعهده دارد. ناگفته نماند که چاپ پول بدون پشتوانه در اقتصاد جهانی به معضل بزرگی تبدیل شده است که نمونه‌ای از آن را می‌توان در بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ مشاهده کرد.
در دنیای پس‌از فروپاشی نظام مالی برتون وودز، دلار آمریکا به ارز جهان‌روا تبدیل شد که مبنای تجارت بین‌المللی قرار گرفت. البته امروز که در دهه سوم قرن بیست‌ویکم به سر می‌بریم، رقابت قدرت‌های اقتصادی جهان برای کنارگذاشتن دلار از مبادلات مالی تشدید شده است. به نظر می‌رسد در سال‌های آینده این نزاع تشدید خواهد شد و اتفاقات بسیاری را در دنیا به‌دنبال خواهد داشت.
قدرت خرید پول چیست؟
یکی از اصطلاحات مهم درباره هر پول فیات مطرح می‌شود، قدرت خرید است. این‌طور نیست که بانک‌های مرکزی صرفاً با چاپ بیشتر پول بتوانند برای یک کشور ثروت خلق کنند و زمینه‌ساز رشد اقتصادی آن شوند. مفهوم قدرت خرید رابطه تنگاتنگی با تورم اقتصادی در کشورها دارد. هرچه میزان تورم اقتصادی در یک کشور افزایش پیدا کند، قدرت خرید پول ملی در آن کاهش پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، برای خرید کالا و خدمات باید مقدار بیشتری از پول ملی را بپردازید.
انواع پول چیست؟
روش‌های مختلفی برای دسته‌بندی انواع پول وجود دارند. در رایج‌ترین شیوه، انواع پول را می‌توان در گروه‌های زیر طبقه‌بندی کرد:
- پول کالایی (فلزی و غیرفلزی)
- پول فیات
- پول اعتمادی
- پول بانکی
- پول الکترونیک یا دیجیتال
- پول رمزنگاری شده یا رمزارز
در بحث‌هایی که بالاتر ارائه کردیم، درباره دو نوع پول، یعنی پول کالایی و فیات، توضیح دادیم. منظور از پول اعتمادی چیزی شبیه به سفته یا چک است. چک در حالت عادی چیزی جز یک برگه کاغذ نیست؛ اما در سیستم اقتصادی یک کشور، اعتبار مشخصی برای آن تعریف می‌شود. بدین‌ترتیب، افراد می‌توانند با پول اعتمادی مانند چک مبادلات خود را انجام دهند و در موعد مشخص آن را به پول فیات تبدیل کنند.
پول بانکی نوع دیگری از انواع پول است که اصطلاحاً به موجودی حساب بانکی هر فرد گفته می‌شود. این امکان وجود دارد که هر فردی از موجودی حساب بانکی خود برای مبادلات گوناگون استفاده کند. با توسعه اینترنت در دنیا، شکل دیگری از پول با عنوان پول الکترونیک ابداع شد. پول الکترونیک درواقع شکل دیجیتال پول فیات است که در حساب بانکی شما قرار دارد. این پول شکل فیزیکی ندارد؛ اما با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین امکان جابه‌جایی آن فراهم است.
جدید‌ترین شکل پول رمزارز است. بیت کوین معروف‌ترین رمزارز دنیاست که با استفاده از فناوری بلاکچین ایجاد شده است و مدیریت می‌شود. امکان مبادلات مالی با استفاده از رمزارزها وجود دارد. ارزهای دیجیتال یا رمزارزها درواقع کدهای دیجیتال در بستر شبکه‌های بلاکچین نیستند.
جمع‌بندی
بحث درباره تعریف پول خیلی گسترده است. کتاب‌ها و مقاله‌های علمی زیادی هم در این زمینه نوشته شده است. با جست‌وجوی ساده در سطح اینترنت می‌توانید به منابع ارزشمند و معتبر زیادی دسترسی پیدا کنید. به نظر شما، آیا رمزارزها آخرین شکل پول در دنیای ما هستند یا باید منتظر نوع جدیدی از پول در آینده نزدیک باشیم؟
